Teoria ograniczeń (ang. Theory of Constraints, TOC) to metoda zarządzania nastawiona na osiąganie długotrwałych zysków poprzez odpowiednie zarządzanie istniejącymi w firmie ograniczeniami, tj. „wąskimi gardłami”, które występują w systemach zarządzania, procesach wytwarzania lub procesach dystrybucji.
Wąskim gardłem w przedsiębiorstwie jest to, co przeszkadza (uniemożliwia) w osiąganiu założonych celów, lepszych, wyższych celów. Identyfikacja i przełamanie tego wąskiego gardła istotnie wpływa na skuteczniejszą realizacje celów. Przełamanie zidentyfikowanego wąskiego gardła spowoduje, że w przedsiębiorstwie pojawi się nowe, którego jeszcze nie widać, ale należy je zidentyfikować i przełamać. Przełamanie następnego spowoduje pojawienie się kolejnego wąskiego gardła. Aby w warunkach ciągłej walki z ograniczeniami poprawnie zarządzać przedsiębiorstwem należy wprowadzić proces ciągłego doskonalenia, składający się z pięciu kroków:
Krok1 – identyfikacja ograniczenia (wąskie gardło);
Krok2 – zaplanowanie jak zmaksymalizować (wyzyskać) pracę ograniczenia (wąskiego gardła);
Krok3 – podporządkowanie wszystko inne powyższej decyzji;
Krok4 – zwiększenie wydajności wąskiego gardła (jeśli kroki 2 i 3 nie zniosły tego ograniczenia);
Krok5 – jeśli w poprzednich krokach ograniczenie zostało zlikwidowane, należy wróć do kroku pierwszego, nie pozwalając aby wąskim gardłem stała się inercja
Analiza wąskich gardeł, w szczególności z wykorzystaniem narzędzi teorii ograniczeń, jest postrzegana w praktyce jako trudne zagadnienie z dziedziny controllingu przedsiębiorstwa. Niechęć większości przedsiębiorstw działających na polskim rynku do przeprowadzania analizy wąskich gardeł w procesie produkcyjnym, jest spowodowana w głównej mierze brakiem znajomości technik i narzędzi ich eliminacji.
Rozwiązania CPM/BI świetnie wspomagają proces ciągłego doskonalenia poprzez stałą analizę wydajności wąskiego gardła. Zbierane dane z każdego dnia do hurtowni pozwalają mierzyć i oceniać zachowanie wąskiego gardła.
